Τα αιθέρια έλαια είναι πολύπλοκες ενώσεις που προέρχονται από διάφορα μέρη των φυτών μέσω απόσταξης. Τα βασικά συστατικά τους είναι οι τερπένες, αλλά εμφανίζονται επίσης αλδεΰδες, αλκοόλες και εστέρες σε μικρότερες ποσότητες. Τα αιθέρια έλαια συντίθενται από τα φυτά για να χρησιμοποιηθούν στην άμυνα έναντι μικροβίων και παρασίτων, ενώ πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να έχουν ευεργετικές για την υγεία επιδράσεις. Μεταξύ των ευρύτερα γνωστών είναι το απόσταγμα ρίγανης ή πιο απλά ριγανέλαιο.
Ρίγανη είναι το όνομα που δίνεται σε μια μεγάλη ομάδα φυτών που μοιράζονται κοινό χαρακτηριστικό άρωμα και γεύση. Η γνωστή μας ελληνική ρίγανη είναι πολυετές ποώδες φυτό που ανήκει στο γένος Ορίγανο της τάξης των λαμιωδών αγγειόσπερμων δικότυλων φυτών και η ποιότητά της θεωρείται από τις καλύτερες παγκοσμίως. Πολλές μελέτες έχουν γίνει για να καθοριστούν και να εκτιμηθούν οι βιολογικές ιδιότητες του ριγανελαίου.
Οι περισσότερες από τις μελέτες εστίασαν στις αντιμικροβιακές του ιδιότητες έναντι μικροβίων, μυκήτων και ιών. Πρόσφατα ωστόσο, και άλλες ιδιότητες έχουν μπει στο μικροσκόπιο των επιστημόνων. Οι αντιμικροβιακές του ιδιότητες φαίνεται ότι βασίζονται στο αδυνάτισμα του κυτταρικού τοιχώματος των βακτηριδίων (που επιτρέπει την καταστροφή του κυττάρου) αλλά και σε άλλους μηχανισμούς και αποδίδονται σε μεγάλο βαθμό στο κύριο συστατικό του, την καρβακρόλη.
Παράλληλα, πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι τα στελέχη του πιο συχνά εμφανιζόμενου μύκητα, της Candida, είναι ευαίσθητα στη μυκητοκτόνο δράση του ριγανέλαιου, χωρίς να έχει παρατηρηθεί ανάπτυξη αντοχής. Τέλος, έχει φανεί ότι διασπά το εξωτερικό περίβλημα των ιών, καθιστώντας το εξαιρετικά αποτελεσματικό έναντι και των ιών που προσβάλλουν το γαστρεντερικό. Η καρβακρόλη φαίνεται ότι αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό του νορο-ιού(που θεωρείται το σημαντικότερο αίτιο εξάρσεων γαστρεντερίτιδας παγκοσμίως) και τελικά τον αδρανοποιεί, μέσω της διάσπασης του σκληρού εξωτερικού τοιχώματος του ιού. Μεγάλη μελέτη του 2014 έδειξε ότι η καρβακρόλη είναι αποτελεσματική στην αδρανοποίηση του ιού εντός μιας ώρας από την έκθεση του ιού σε αυτήν.
Τα βιοενεργά συστατικά που διαθέτει το ριγανέλαιο έχουν όμως και άλλες ιδιότητες. Πρόσφατες μελέτες αναδεικνύουν την αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη και αντιδιαβητική του δράση.
Θεωρείται ότι συμβάλλει στην βελτίωση πολλών εκφυλιστικών νοσημάτων των οποίων η εμφάνιση και εξέλιξη βασίζεται στη φλεγμονή καθώς προκαλεί μειωμένη σύνθεση πολλών προφλεγμονωδών κυτταροκινών (TNF-α, IL-1β και IL-6) και παράλληλη αύξηση της παραγωγής της αντιφλεγμονώδους κυτταροκίνης IL-10. Τέλος σημαντική είναι και η δράση του στην υγεία του καρδιαγγειακού συστήματος, αφού έχει φανεί ότι ενδέχεται να μειώσει την ολική χοληστερόλη καθώς και τα τριγλυκερίδια του πλάσματος που συμβάλλουν στον σχηματισμό της αθηρωματικής πλάκας, ενώ ταυτόχρονα συμβάλλει στην καρδιοπροστασία μέσω των αντιφλεγμονωδών ιδιοτήτων που το χαρακτηρίζουν.
Θανάσης Καραμούντζος MD, MSc
Ειδικός Γαστρεντερολόγος
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Essential Oils of Oregano: Biological Activity Beyond Their Antimicrobial Properties. Nayely Leyva-López, Erick P Gutiérrez-Grijalva , Gabriela Vazquez-Olivo, J Basilio Heredia. Molecules. 2017 Jun 14;22(6):989.
